Μετά το Χαλέπι, το καθεστώς της Δαμασκού ετοιμάζει μια επίθεση ενάντια στο προπύργιο της Αλ Κάιντα

  Fabrice Balanche*, Le Figaro (Γαλλία)

FIGAROVOX / TRIBUNE - Το ανατολικό τμήμα του Χαλεπίου, το οποίο ελέγχεται τώρα κατά το 99% από το συριακό στρατό, αναμένεται να πέσει. Ο Fabrice Balanche αναλύει διάφορα σενάρια με φόντο του σύμφωνου μεταξύ της Ρωσίας του Πούτιν και της Τουρκίας του Ερντογάν.

Η πτώση του ανατολικού Χαλεπίου είναι επικείμενη, αλλά θα χρειαστούν ακόμη μερικές ημέρες για το συριακό στρατό να εξοντώσει τους τελευταίους θύλακες αντίστασης. Η νίκη στο Χαλέπι αποτελεί ένα μοιραίο πλήγμα για τους εξεγερμένους οι οποίοι δεν μπορούν πλέον να θεωρηθούν ως πολιτική και στρατιωτική εναλλακτική λύση ενώπιον της κυβέρνησης του Μπασάρ αλ-Άσαντ.

Ο συριακός στρατός και οι σύμμαχοί του θα εξέλθουν ισχυρότεροι ηθικά, στρατηγικά και στρατιωτικά, διότι αυτή η νίκη θα απελευθερώσει 30.000 άνδρες του πυροβολικού και το μεγαλύτερο μέρος της ρωσοσυριακής αεροπορικής δυναμικότητας για την έναρξη νέων επιθέσεων. Το ερώτημα είναι αν η κύρια προσπάθεια θα επικεντρωθεί στην Ιντλέμπ (Idleb), πρωτεύουσα των ανταρτών που κυριαρχούνται από το πρώην Μέτωπο αλ-Νόσρα, ή στη Ράκκα (Raqqa), συριακή πρωτεύουσα του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ). Για να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε, θα πρέπει να αναλύσουμε τη στρατιωτική στρατηγική και τη γεωπολιτική.

Τερματισμός του προπύργιου της εξέγερσης στην Ιντλέμπ

Μετά την ανακατάληψη του ανατολικού Χαλεπίου, είναι σημαντικό για το συριακό, στρατό από τούδε και στο εξής, να επεκτείνει το έδαφός στα δυτικά της πόλης, γιατί οι αντάρτες βρίσκονται μόνο μερικές εκατοντάδες μέτρα από τις πρώτες περιοχές υπό τον έλεγχο της συριακής κυβέρνησης. Φτάνει να περάσεις το δυτικό περιφερειακό δαχτυλίδι για να βρεθείς στη ζώνη των ανταρτών. Ακόμα και αν χτίστηκε μια γερή γραμμή άμυνας γύρω από το Χαλέπι, η πόλη δεν είναι απρόσβλητή σε μια νέα επίθεση από το συριακό παρακλάδι της Αλ Κάιντα από το προπύργιο του στην Ιντλέμπ. Η Φατάχ αλ-Σαμ, πρώην Μέτωπο Αλ-Νόσρα, είχε καταφέρει να σπάσει προσωρινά την πολιορκία του ανατολικού Χαλεπίου τον περασμένο Αύγουστο, και μετά τον Οκτώβριο, απείλησε και πάλι τις γειτονιές υπό τον κυβερνητικό έλεγχο του δυτικού Χαλεπίου. Ο συριακός στρατός έχει επομένως συμφέρον να αντιμετωπίσει αυτό τον κίνδυνο με προτεραιότητα στην επαρχία της Ιντλέμπ. Πρόκειται για την πιο ισχυρή συγκέντρωση ανταρτών στη Συρία, με περισσότερους από 50.000 μαχητές, που ομαδοποιηθήκαν στο συνασπισμό Φατάχ αλ-Jaich (ο στρατός της κατάκτησης). Είναι υπό την ηγεσία της Αλ Κάιντα, η οποία εξάλειψε σχεδόν όλες τις «μετριοπαθείς» ομάδες.

Οι επόμενοι στόχοι του συριακού στρατού μετά την ανακατάληψη του Χαλεπίου

Πέρα από την προστασία του Χαλεπίου, μια τέτοια επίθεση θα έχει το πλεονέκτημα να προστατέψει τη Χάμα, επειδή οι αντάρτες είναι μόλις 10 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης και την απειλούν τακτικά. Από την παράκτια περιοχή, ο συριακός στρατός θα μπορούσε επίσης να ξαναπάρει την πόλη Jisr al-Shoghour. Η τελευταία είχε χαθεί με την Ιντλέμπ την άνοιξη 2015 υπέρ της Φατάχ αλ-Σαμ και των συμμάχων της μετά από σκληρές μάχες. Η Jisr al-Shoghour είναι το σημείο-κλειδί για να υπερασπιστεί η παράκτια περιοχή και η κοιλάδα του Ghab. Δηλαδή, το αλαουϊτικό  προπύργιο και οι ρωσικές στρατιωτικές βάσεις. Τέλος, το Ιράν και οι σιίτες μαχητές που πολεμούν στο πλευρό του συριακού στρατού επιμένουν να σπάσουν την πολιορκία των δύο σιιτικών χωριών, Foua και Kefraya (20.000 κάτοικοι) που έχουν περικυκλωθεί από τους αντάρτες.

Αποτροπή της Αλ Κάιντα να πάρει το σιιτικό θύλακα των Foua και Kefraya 

Οι Foua και Kefraya και είναι ένας από τους τελευταίους μάρτυρες της αλλαξοπιστίας στο Σιϊτισμό της βόρειας Συρίας στην εποχή της δυναστείας των Χαμδανιδών  (δέκατο αιώνα). Πολλές λιβανέζικες σιϊτικές οικογένειες κράτησαν την μακρινή ανάμνηση αυτής της πραγματικής ή υποτιθέμενης καταγωγής: «Al Fouai» (αυτός που κατάγεται από τη Foua στα αραβικά) είναι πολύ κοινό όνομα στο Λίβανο. Συνεπώς, η υπεράσπιση των σιίτικών χωριών της βόρειας Συρίας είναι ένα ισχυρό επιχείρημα που χρησιμοποιείται από τη λιβανική σιιτική Χεζμπολάχ για να δικαιολογήσει τη εμπλοκή της στο Χαλέπι. Η Χεζμπολάχ δεν περιόρισε ποτέ τις προσπάθειες της για την προστασία των Foua και Kefraya, παρέχει άμεση υπεράσπιση του θύλακα με τους μαχητές και τη τοπική πολιτοφυλακή της. Αλλά προπαντός η Χεζμπολάχ πήρε σε ομηρία τις πόλεις Zabadani και Madaya κοντά στη Δαμασκό. Δικαιολογεί την αυστηρή πολιορκία που επιβλήθηκε στην Madaya, η οποία καταγγέλλεται από τη διεθνή κοινότητα, το φθινόπωρο του 2015 με τη προστασία των Foua και Kefraya· ό τι θα υποστούν οι σιίτικοί θύλακες θα υποστούν οι Madaya και Zabadani. Όμως, η συμφωνία με τους αντάρτες είναι ολοένα και πιο εύθραυστη. Μετά την πτώση του ανατολικού Χαλεπίου και την επικείμενη προσέγγιση μιας επίθεσης κατά της Ιντλέμπ, η Φατάχ ελ-Σαμ μπορεί να θέλει να αδράξει στις Foua και Kefraya, γεγονός που θα μεταφραζόταν με μια σφαγή και την ομηρία των επιζώντων. Δεν έχει σημασία αν οι κάτοικοι των Madaya και Zabadani υποστούν αντίποινα, στη σημερινή λογική του συριακού παρακλαδιού της Αλ Κάιντα, έπρεπε οι ίδιοι να είχαν αμυνθεί καλύτερα κατά της Χεζμπολάχ.

Οι πιθανές επιθέσεις του συριακού στρατού γύρω από το Χαλέπι

Η κατάκτηση του φράγματος της Thawra αποτελεί προϋπόθεση πριν από τη κατάκτηση της Ράκκας

Από το Χαλέπι, ο συριακός στρατός μπορεί να ξεκινήσει μια επίθεση στην κοιλάδα του Ευφράτη, και να ανακαταλάβει τα εδάφη μεταξύ της αεροπορικής βάσης της Kuwaires και της λίμνης Άσαντ. Με την προοπτική να καταλάβει τη Ράκκα, η οποία φαίνεται να παραμένει ένας στόχος του Μπασάρ αλ-Άσαντ και των συμμάχων του, είναι απαραίτητο να ελέγχεται το μεγάλο φράγμα στον Ευφράτη (Thawra). Τροφοδοτεί τις επαρχίες της Ράκκας, Χαλεπιού και Ντέιρ εζ-Ζορ σε ηλεκτρική ενέργεια, αλλά προπαντός παρέχει νερό άρδευσης για τα τρία τέταρτα των γεωργικών εκτάσεων του κυβερνείου της Ράκκας, και όπως είναι γνωστό,  όποιος ελέγχει το νερό ελέγχει τον τοπικό πληθυσμό. Ο Χάφεζ αλ Άσαντ το είχε καταλάβει πολύ καλά, όταν ξεκίνησε τη κατασκευή αυτού του φράγματος συγκρίσιμου με εκείνο του Ασουάν στον Νείλο. Ο στόχος του ήταν λιγότερο οικονομικός παρά πολίτικος, με σκοπό τον έλεγχο των φυλών του Ευφράτη. Η επίθεση προς τα ανατολικά του Χαλεπίου θα εμποδίζε την επέλαση των φιλο-τουρκικών ανταρτών προς το νότο. Βέβαια, οι Πούτιν και Ερντογάν φαίνεται να έχουν υπογράψει ένα σύμφωνο μη επίθεσης στη Συρία στις 9 Αυγούστου στην Αγία Πετρούπολη, αλλά το τελευταίο θα μπορούσε να καταλήξει, όπως το ναζιστικό-σοβιετικό σύμφωνο του 1939.

Να απελευθερωθεί το Ντέιρ αλ-Ζορ από το Ισλαμικό Κράτος

Ο στρατός της Συρίας μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους που ελευθερώνονται από τη νίκη στο Χαλέπι για να ανοίξει εκ νέου το δρόμο Παλμύρα-Ντέιρ αλ-Ζορ. Το κυβερνητικό μέρος του Ντέιρ αλ-Ζορ (ο συριακός στρατός διατηρεί τη μισή πόλη) περικυκλώθηκε από το ισλαμικό κράτος από το Μάιο του 2015, όταν διακόπηκε ο χερσαίος δρόμος με τη Δαμασκό λόγω της πτώσης της Παλμύρας. Οι 100,000 κάτοικοι του Ντέιρ αλ-Ζορ και ο συριακός στρατός ανεφοδιάζονται από μια όλο και πιο επισφαλή αερογέφυρα, διότι το Ισλαμικό Κράτος πραγματοποιεί συχνές επιθέσεις εναντίον του αεροδρόμιου της πόλης. Η κατάκτηση του Ντέιρ αλ-Ζορ από το Ισλαμικό Κράτος θα έχει ως αποτέλεσμα τη σφαγή της στρατιωτικής φρουράς, όπως στη Παλμύρα και στη Tabqa. Θα αμαύρωνε τη νίκη του συριακού στρατού στο Χαλέπι και θα έθετε σε ισχυρή αμφιβολία την ικανότητά του να επανακαταβάλει τη Συρία πέρα ​​από το δυτικό τμήμα.

Η πρόσφατη επίθεση του Ισλαμικού Κράτου που διεκδικεί τη Παλμύρα από το συριακό στρατό δείχνει πόσο εύθραυστη είναι η κατάσταση για τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ στην κεντρική και ανατολική Συρία.

 Οι τελευταίες έχουν επομένως κάθε συμφέρον σήμερα να εκδιώξουν οριστικά το Ισλαμικό Κράτος από τη κεντρική Συρία, πράγμα που φαίνεται τόσο πιο εύκολο όσο του επιτίθενται σε όλα τα μέτωπα. Με τον έλεγχο του άξονα Παλμύρα-Ντέιρ αλ-Ζορ, ο συριακός στρατός θα σύμβαλε στην περικύκλωση της Ράκκας, πραγματοποιώντας τη σύνδεση του με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDS, Κούρδοι), οι οποίες εξαπέλυσαν επίθεση στο Ισλαμικό Κράτος από τη Shedadeh. Μια τέτοια επιχείρηση θα γραφόταν στη περιφερειακή στρατηγική για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Θα επέτρεπε την περίφημη προσέγγιση μεταξύ της Ρωσίας και της Διεθνούς Συμμαχίας που διαπραγματεύτηκε μεταξύ του Τζον Κέρι και του Σεργκέι Λαβρόφ την περασμένη άνοιξη και που τελικά απέτυχε. 

Ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι περισσότερο διατεθειμένος να συνάψει αυτή τη συμφωνία που θα επιταχύνει τη κατάληψη της Ράκκας. 

Διότι η πρόσφατη τουρκική επέμβαση στη Συρία μπλοκάρει οποιαδήποτε σοβαρή επίθεση των SDS κατά της συριακής πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους. 

Όσον αφορά την Τουρκία, είναι σαφές ότι σκοπός της είναι να αποτρέψει τους Κούρδους να επιτύχουν την εδαφική τους ένωση και όχι να πάει στη Ράκκα.

Η επίθεση στην επαρχία της Ιντλέμπ είναι η πιο πιθανή

Είναι δύσκολο να προβλέψουμε σε ποια κατεύθυνση ο συριακός στρατός θα ξεκινήσει την επόμενη επίθεσή του. Το Ντέιρ αλ-Ζορ και η Ιντλεμπ είναι εξίσου επείγοντα, αλλά ο συριακός στρατός δεν έχει τα μέσα να εξαπολύσει δύο επιθέσεις μεγάλου μεγέθους ταυτόχρονα. 

Η επιλογή της κοιλάδας του Ευφράτη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος θα γινόταν δεκτή καλύτερα από τη Δύση από ό, τι κατά του Ιντλέμπ, όσον αφορά ορισμένες «μετριοπαθείς» ομάδες ανταρτών. 

Αλλά μήπως η Μόσχα, η Δαμασκός και η Τεχεράνη ενδιαφέρονται πραγματικά για τους Δυτικούς, οι οποίοι, έτσι και αλλιώς, έχουν ελάχιστη επαφή στο έδαφος; 

Τη μόνη χώρα που ο Πούτιν λαμβάνει υπόψη σήμερα είναι η Τουρκία, γιατί είναι αυτή που έχει τα κλειδιά για μια ταχεία επίλυση της διένεξης, στερώντας ή όχι τους αντάρτες από την υλικοτεχνική υποστήριξη της. Και έτσι, φαίνεται ότι ετοιμάζεται η επίθεση ενάντια στην Ιντλέμπ, το προπύργιο της Αλ-Κάιντα, μετά την πτώση του ανατολικού Χαλεπίου.

Φαίνεται καθαρά πλέον ότι ο Πούτιν και ο Ερντογάν υπέγραψαν ένα σύμφωνο μη επίθεσης, στις 9 Αυγούστου στην Αγία Πετρούπολη, το οποίο σφραγίζει τη διαίρεση της Συρίας σε ζώνες επιρροής.

Η εφαρμογή αυτού του συμφώνου είναι σταδιακή. Οι φιλο-τουρκικοί αντάρτες θα αποσυνδεθούν από τη Φατάχ αλ-Σαμ, που διευκόλυνε τη περικύκλωση του ανατολικού Χαλεπίου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Ταυτόχρονα, οι ίδιοι αντάρτες με την υποστήριξη του τουρκικού στρατού κατακτούν τα εδάφη μεταξύ Αζάζ και Ντζεραμπλούς. Στη συνέχεια, αφού εξασφαλίζεται η νίκη στο Χαλέπι για το συριακό στρατό, ο Ερντογάν εξαπολύει επίθεση εναντίον της Αλ-Μπαμπ. 

Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα; Όταν ο συριακός στρατός θα επιτεθεί στην επαρχία του Ιντλέμπ, θα επωφεληθεί από την καλοπροαίρετη ουδετερότητα της Τουρκίας η οποία τότε θα κατακτήσει την Ιεράπολη (Manbij) και ίσως και τη Τελ Αμπιάντ, δύο πόλεις υπό τον έλεγχο των Κούρδων. Με την διακοπή των δρόμων μεταξύ των κουρδικών καντόνιων της Αφρίν, του Κομπάνι (Αΐν αλ-Αράμπ) και του Καμισλί, η Τουρκία θα θέτει τελεσίδικα τέλος στο όνειρο της εδαφικής ενότητας των Κούρδων της Συρίας. Αυτό δεν πρόκειται να δυσαρεστήσει τον Μπασάρ αλ-Άσαντ ο οποίος αρνείται να τους χορηγήσει αυτονομία σύμφωνα με το ιρακινό μοντέλο αλλά ούτε και τον Βλαντιμίρ Πούτιν ο οποίος τους βρίσκει υπερβολικά ευθυγραμμισμένους με την Ουάσιγκτον.

Μετάφραση στα ελληνικά από Κριστιάν Άκκυριά για τον Ινφογνώμονα Πολιτικά, Αθήνα, 13.12.2016

*Agrégé et docteur en Géographie, ο Fabrice Balanche είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Λυών 2 και επίσκέπτης ερευνητής στο Washington Institute. Ειδικός για τη Μέση Ανατολή, έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων Η περιοχή των Αλαουϊτών και η συριακή εξουσία (εκδ. Karthala, 2006) και Άτλας της αραβικής Εγγύς Ανατολής (εκδ.. RFI & PUPS, 2010).