Η ναυμαχία της Λήμνου κατά τον Ά Βαλκανικό Πόλεμο (5 Ιανουαρίου 1913)

 

του Σωτήρη Χριστοδούλου

EΙΣΑΓΩΓΗ
H νικηφόρα έκβασή των δύο ναυμαχιών των Βαλκανικών πολέμων, της Έλλης και της Λήμνου τους, που είχε σαν συνέπεια την απόλυτη κυριαρχία των Ελλήνων στο Αιγαίο, έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ήττα των Τούρκων από τα σύμμαχα χριστιανικά κράτη. Το τουρκικό επιτελείο διατηρούσε σαν στρατηγική εφεδρεία την 8η Στρατιά δυνάμεως 180.000 ανδρών περίπου στην Δαμασκό της Συρίας, με την πρόθεση να την μετακινήσει για να ενισχύσει την πολεμική προσπάθεια στην χερσόνησο του Αίμου εάν και εφ’ όσον απαιτούνταν. 

Μετακίνηση τόσο μεγάλου αριθμού ανδρών σε εύλογο χρονικό διάστημα, μπορούσε τότε να γίνει μόνο δια θαλάσσης. Οι νίκες όμως μετέτρεψαν το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη και κατέστησαν απαγορευτική την διακίνηση εχθρικών δυνάμεων. Έτσι οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν να αντικαταστήσουν τις ενισχύσεις αυτές με το 8ο Επίστρατο (Ρεντίφ) Σώμα Στρατού ελαττωμένης δυνάμεως και αμφίβολης μαχητικής αξίας, γεγονός που είχε σοβαρές συνέπειες στην εξέλιξη των επιχειρήσεων.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΞΕΣΠΑ

Στις 5 Οκτωβρίου 1912, ολόκληρη η χερσόνησος του Αίμου έμοιαζε σαν να πήρε ξαφνικά φωτιά. Μετά από ταυτόχρονη κήρυξη πολέμου, οι κατά ξηράν δυνάμεις της Ελλάδος, Σερβίας, Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου, επετέθησαν εναντίον της άλλοτε κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που τώρα πλέον ήταν ο “Μεγάλος ασθενής της Ευρώ­πης”. Μέσα σε ενάμισυ μήνα οι Τούρκοι εκδιώκονται από όλα σχεδόν τα Ευρωπαϊκά εδάφη τους καθώς οι συμμαχι­κοί στρατοί νικούν σε διαδοχικές μάχες τα αποκαρδιωμένα Οθω­μα­νικά στρατεύματα, που βρίσκουν τελευταίο καταφύγιο στην οχυρωμένη γραμμή Αίνου – Μήδειας ή Τσατάλτζας, μόλις λίγα χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη. Ο ελληνικός στρατός προς μεγάλη έκπληξη εχθρών και φίλων, κινείται ταχύτατα και νικώντας τους Τούρκους σε δύο αποφασιστικές μάχες στο Σαραντά­πο­ρο και τα Γιαννιτσά, απελευθερώνει την Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτω­βρίου 1912, μία μέρα πριν μπουν σ’ αυτήν οι Βούλγαροι. Στις 20 Νοεμβρίου 1912 τα βαλκανικά κράτη υπογράφουν ανακωχή, πλην της Ελλάδος η οποία αποφασίζει να συνεχίσει τον πόλεμο με την Τουρκία. Πόλεμος που θα συνεχισθεί ουσιαστικά στην θάλασσα καθώς το μόνο σημείο που οι Ελληνικές και οι Τουρκικές δυνάμεις ήταν σε επαφή στην ξηρά ήταν το Μπιζάνι.

ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΣΤΟΛΟΙ

Ο Ελληνικός Στόλος που σχετικά πρόσφατα είχε αποκτήσει το ισχυρότερό του πλοίο, το θωρακισμένο εύδρομο Γεώργιος Αβέρωφ, ήταν ο μόνος από τους συμμα­χικούς που μπορούσε να αντιμετωπίσει τις ναυτικές δυνάμεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι τελευταίες αυτές εκτός των δύο μεγάλων (10.000 τόνων) ωκεα­νο­πόρων θωρηκτών γερμανικής ναυπηγήσεως (Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσα και Τοργκούτ Ρεϊς) με έξι πυροβόλα των 11 ιντσών και βαριά θωράκιση, διέθεταν και δύο παλαιότερα θωρηκτά, το Μεσσουδιέ (9.000 τόννοι, δύο πυροβόλα των 9,2 ιντσών) και το παλιό και αργό Ασσάρ-ι-Τεφίκ (5.000 τόνοι, τρία πυροβόλα των 5,9 ιντσών). Όμως το κόσμημα του Οθωμανικού στόλου ήταν τα δύο νεότευκτα και ταχύτατα ημιθωρηκτά εύδρομα που ναυπηγήθηκαν το 1905 στην Αμερική και Αγγλία, το Χαμηδιέ και το Μετζηδιέ. Ο Τουκικός στόλος, που διοικούνταν από τον Ναύαρχο Ραμίζ Μπέη, είχε σαν κύρια βάση τον Ναγαρά – την αρχαία Άβυδο – προστατευμένη μέσα στα στενά των Δαρδανελλίων.

Η Ελλάδα αντιπαρατάσσει εκτός από τον Αβέρωφ (10.000 τόνοι, 4 πυροβόλα των 9,2 ιντσών), και τα τρία παλαιά ανακαινισμένα γαλλικής ναυπηγήσεως θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, με τρία πυροβόλα των 10,8 ιντσών το καθένα. Αντικειμενι­κά λοιπόν φαίνεται να μειονεκτεί σοβαρά σε αριθμό κυρίων πλοίων, εκτόπισμα, θωράκιση και πυροβολικό, για μία κατα μέτω­πο ναυτική σύγκρουση. Απ’ την άλλη μεριά διαθέτει πληρώματα με ασύγκριτη ναυτική εμπειρία και υψηλότατο φρόνημα και ηθικό. Η μεγαλύτερη όμως υπεροχή της Ελλά­δος στην θάλασσα είναι ο αρχηγός του ναυτικού της, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, ένας ευφυ­έ­στατος ναυτικός που είχε ζωντανή μέσα του την βαρειά κληρονομιά των προ­γό­νων του πυρπολητών του 21, και πάθος μέγα για νίκη επί “του εχθρού του γένους”.

Ο Έλληνας ναύαρχος από την αρχή του πολέμου ήθελε να εξασφαλίσει μία βάση επιχειρήσεων, η οποία θα του έδινε την ευκαιρία να παρα­κο­λου­θεί στενά τις κινή­σεις του Τουρκικού στόλου. Η νήσος Λήμνος με την στρατηγική της θέση μόλις 44 μίλια από την έξοδο των Δαρδανελλίων και με ένα θαυμάσιο φυσικό λιμάνι, τον Μούδρο, ήταν η ιδανική επιλογή. Στις 2 το μεσημέρι της 6 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός στόλος αποβίβασε αγήματα που ολοκλήρωσαν την κατάληψη της νήσου, μετά από μικρή αντίσταση, τα μεσάνυκτα της ίδιας ημέρας. Σε ένα μήνα ο Μούδρος είχε μετατραπεί σε ναύσταθμο.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΚΑΙ Η “ΑΠΟΔΡΑΣΗ” ΤΟΥ ΡΕΟΥΦ ΜΠΕΗ.

Μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου το Τουρκικό ναυτικό δεν δίνει σημεία ζωής. Αυτό όμως δεν ικανοποιεί καθόλου τον Κουντουριώτη. Ξέρει οτι για να έχουν οι Έλληνες την πραγματική κυριαρχία στο Αιγαίο, πρέπει να συντριβεί ο Τουρκικός στόλος μία για πάντα σε μία αποφασιστική ναυμαχία. Πώς όμως να τον προκαλέσει να βγή από το καβούκι του τα στενά των Δαρδανελίων, και την προστασία των δύο φρουρίων Σεδούλ-Μπάχρ και Κούμ-Καλέ που τα εδέσποζαν; Η απάντηση αναζητήθηκε από δύο τολμηρούς κυβερνήτες τορπιλοβόλων. Ο ανθυποπλοίαρχος Βότσης, με το τορπιλλο­βό­λο 11, την νύκτα της 18 Οκτωβρίου μπήκε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και κάτω από την μύτη των πυροβόλων του Μεγάλου Εμβόλου, τορπιλλίζει την θωρηκτή κορβέττα Φετίχ-ι-Μπουλέντ. Ο υποπλοίαρχος Αργυρόπουλος με το τορπιλλοβόλο 14, στις 8 Νοεμβρίου το βράδυ μπαίνει στον κόλπο των Κυδωνιών (Αϊβαλί) και βυθίζει το τουρκικό τορπιλλοβόλο που ναυλοχεί εκεί. Όσο μεγάλος ήταν ο ενθουσιασμός της Ελληνικής κοινής γνώμης, άλλη τόση ήταν η οργή της τουρκικής. Ο κόσμος απαιτούσε από τους απογόνους του φοβερού Καπουδάν Πασά Χαϊρεντίν Μπαρμπα­ρόσσα (που παρεπιπτόντως ήταν Μυτηληνιός εξομώτης), να δώση ένα μάθημα στους προκλητικούς Γιουνάνηδες.

Έτσι στις 3 Δεκεμβρίου 1912 οι Τούρκοι εξέρχονται από τα στενά και επιχειρούν να παρασύρουν τον ελληνικό στόλο μέσα στο βεληνεκές των τηλεβόλων των φρουρίων τους για να τον αφανίσουν. Οι λογαριασμοί τους όμως έγιναν χωρίς τον ξενοδόχο. Η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, ο Αβέρωφ κινείται ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα πλοία και αναπτύσσοντας την φοβερή για την εποχή ταχύτητα των 23 κόμβων, διαγράφει ένα μεγάλο τόξο και διασταυρώνεται σε “Τ” με την πορεία του τουρκικού στόλου. O Τούρκος ναύαρχος αιφνιδιάζεται από αυτήν την κίνηση και διατάσσει αναστροφή πορείας (μεταβολή). Όμως ο Αβέρωφ βρίσκεται ήδη σε απόσταση μόλις 4.600 μέτρων και εξαπολύει έναν φοβερό καταιγισμό πυρός εναντίον του πρώτου τουρκικού πλοίου, της ναυαρχίδας Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα. Η στροφή των Τούρκων ολοκληρώνεται με μεγάλη αταξία και οι Έλληνες βρίσκουν την ευκαιρία να πλησιάσουν περισσότερο, στα 2.800 μέτρα και να καταδιώξουν κατά πόδας τα τουρκικά πλοία, που κακήν κακώς βρίσκουν καταφύγιο στα στενά μία ώρα αργότερα. H ναυμαχία αυτή της Έλλης όπως βαφτίσθηκε αργότερα, ήταν νίκη μεγάλη για τους Έλληνες, δεν ήταν όμως η αποφασιστική μάχη πού ήθελε ο Κουντουριώτης. Έτσι διέταξε τα αντιτορπιλλικά να περιπολούν νύχτα μέρα έξω από τα στενά και αυτός με τον υπόλοιπο στόλο περίμενε στον Μούδρο…

Στον επόμενο μήνα ο τουρκικός στόλος επιχείρησε αρκετές εξόδους από τα στενά, αλλά κάθε φορά πριν απομακρυνθεί έβρισκε μπροστά του την ελληνική θωρηκτή μοίρα με τον Αβέρωφ μπροστά. Σύντομα οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι για να έχουν ελπίδες επιτυχίας, έπρεπε να απαλλαγούν από αυτό το ταχύτατο εύδρομο. Έτσι το βράδυ της 13ης Δεκεμβρίου, μια συνεφιασμένη νύχτα το εύδρομο Χαμηδιέ μασκα­ρε­μένο σε Ρωσικό πολεμικό και με κυβερνήτη τον Ρεούφ Μπέη, κατάφερε να διαφύ­γη της προσοχής των ελληνικών περιπολιών και να πλεύση προς το νότιο Αιγαίο, με τον σκοπό να δημιουργήσει αντιπερισπασμό και να παρασύρει έτσι το μόνο ελληνικό πλοίο που μπορούσε να το καταδιώξει, τον Αβέρωφ, μακρυά από τα Δαρδανέλια.

Πράγματι, την επόμενη ημέρα κατέπλευσε έξω από το λιμάνι της Ερμουπόλεως στην Σύρο όπου αφού βύθισε το εξοπλισμένο πλοίο Μακεδονία, βομβάρδισε εγκαταστάσεις στην στεριά. Στην συνέχεια εξαφανίσθηκε προς νότο με μεγάλη ταχύτητα. Αυτή την φορά ήταν η σειρά των Ελλήνων να πανικοβληθούν. Ο Κουντουριώτης λαμβάνει κατεπείγουσες διαταγές για “… καταδίωξη του εχθρικού σκάφους προπορευομένου του Αβέρωφ με μεγίστη ταχύτητα.” Ο ναύαρχος όμως, με το ευρύ στρατηγικό πνεύμα και την ευφυία που διακρίνει πάντα τους μεγάλους ναυτικούς άνδρες, δεν ξεγελάσθηκε ούτε προς στιγμή από το τέχνασμα. Ορθά-κοφτά αρνείται να υπακούσει στις διαταγές αυτές και αντί να τρέχει πίσω από τον Ρεούφ Μπέη, κάνει κάτι απλούστατο και πολύ πιο αποτελεσματικό: χρησιμο­ποιώ­ντας ελαφρές μονάδες του στόλου αποκλείει το λιμάνι της Σμύρνης. Έτσι το Χαμηδιέ είναι αναγκασμένο να ανεφοδιάζεται από την Αττάλεια ή την Αίγυπτο και η απειλή του μειώνεται σημαντικά. Η προσοχή του ελληνικού στόλου στρέφεται και πάλι στην έξοδο των στενών…

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ

Oι Τούρκοι από την μεριά τους νομίζοντας οτι ο Αβέρωφ είχε όντως απομα­κρυν­θεί βάσει των διαταγών που είχε λάβει, ετοιμαζόντουσαν να επιχειρήσουν έξοδο. Ο Ραμίζ Μπέης, προσπαθώντας να ανορθώση το πεσμένο ηθικό των ανδρών του για την νέα μάχη, έφερε από το μουσείο της Κωνσταντινουπόλεως το περίφημο λάβαρο του φοβερού κουρσάρου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα που καταναυμάχησε τον χριστιανικό στόλο του Αντρέα Ντόρια στην Πρέβεζα το 1538, και το ύψωσε στον ιστό της ναυαρχίδας του που έφερε το ίδιο όνομα. Και με το κατα­κόκ­κινο και χρυσοκεντημένο με ρητά από το Κοράνι λάβαρο να ανεμίζει στο προπορευόμενο πλοίο, ο Τουρκικός στόλος πέρασε το ακρωτήρι της Έλλης στις 8 και 20 το πρωί της 5ης Ιανουαρίου 1913 και ανοίχθηκε στο Αιγαίο.

Δεν άργησε όμως να γίνει αντιληπτός από το ανιχνευτικό Λέων που σπεύδει να τηλεγραφήσει στον Μούδρο : “Ολόκληρος ο στόλος εξέρχεται”. Παραδόξως όμως ο Κουντουριώτης δεν φαίνεται να συγκινείται. Δίνει εντολή να προγευματίσουν τα πληρώματα και κάθεται και ο ίδιος στο τραπέζι μαζί με τους αξιωματικούς του που απορούν. Αυτό που ήθελε στην πραγματικότητα, ήταν να δώσει χρόνο στον τουρκικό στόλο να απομακρυνθεί από τα Δαρδανέλια και την προστασία των φρουρίων τους όσο γίνεται περισσότερο. Έτσι, δίνει εντολή για άπαρση μόλις στις 10 παρά τέταρτο.

Στην Τουρκική διάταξη, που πλησίαζε για να βομβαρδίσει τον ναύσταθμο, προηγείται το Μετζιδιέ και ακολουθούν σε κάποια απόσταση τα θωρηκτά σε γραμμή παραγωγής. Μόλις όμως το εύδρομο έφθασε κοντά στο ακρωτήρι Ειρήνη, έκανε την εμφάνισή του και ο ελληνικός στόλος που έβγαινε από τον Μούδρο. Πρώτο πρώτο, με σύννεφα μαύρου καπνού να ξεχύνονται από τις καπνοδόχους του ήταν το εύδρομο Αβέρωφ. Το Μετζιδιέ σταματά απότομα, κάνει στροφή 180 μοιρών και κατευθύνεται ολοταχώς προς τα Τουρκικά θωρηκτά. Είναι φανερό ότι οι Τούρκοι αιφνιδιάστηκαν απόλυτα από την παρουσία της ελληνικής ναυαρχίδας που την νόμιζαν ότι καταδίωκε το Χαμηδιέ. Όμως δεν έχουν την ταχύτητα ούτε και τα περιθώρια να ξεφύγουν από τον Αβέρωφ. Η μάχη που ήθελε ο Κουντουριώτης είναι πλέον αναπόφευκτη. Οι Τούρκοι τώρα στρέφουν προς νοτιοδυτικά και οι Έλληνες παίρνουν αμέσως “συγκλίνουσα πορεία”. Η απόσταση μεταξύ των στόλων μειώνεται συνεχώς. Στις 11.30 είναι περίπου 9.000 μέτρα και οι Έλληνες διακρίνουν ήδη μια τεράστια κοκκι­νό­χρυση σημαία που ανεμίζει στον ιστό της εχθρικής ναυαρχίδας. Δεν έχουν την ευκαιρία να προβληματισθούν πολύ καθώς στις 11.34 και από τα 8.400 μέτρα τα Οθωμανικά πλοία ανοίγουν πυρ.

Από την πρώτη στιγμή είναι φανερό ότι όλα τα πλοία τους συγκεντρώνουν τα πυρά τους στον Αβέρωφ. Οι Έλληνες αντίθετα μοιράζονται : ο Αβέρωφ και το Σπέτσες σημαδεύουν το Μπαρμπαρόσσα, ενώ το Ύδρα και το Ψαρά το Τοργκούτ Ρεϊς. Καθώς η απόσταση έπεσε στα 6.500 μέτρα τα ελληνικά πυρά που είναι πολύ περισσότερο συντο­νισ­μένα και εύστοχα φέρνουν αποτέλεσμα : στις 11:55 ένα βλήμα των 10,8 ιντσών από το Ύδρα κτυπάει το κεντρικό πυροβολείο του Μεσσουδιέ. Η βαριά οβίδα τρυπάει τον θώρακα σαν χαρτί και εκρήγνυται ανάμεσα στα στοιβαγμένα πυρομα­χι­κά για τα πυροβόλα των 15 εκατοστών. Η έκρηξη που ακολουθεί είναι φοβερή και όλοι οι υπηρέτες των πυροβόλων σκοτώνονται ή τραυματίζονται. Βαριά πληγωμένο το Μεσσουδιέ και μέσα σε πυκνούς καπνούς από πυρκαϊές, στρέφει αργά προς τα στενά.

Tέσσερα λεπτά αργότερα μία ομοβροντία του Αβέρωφ βρίσκει το Μπαρμπαρόσσα ολόσωμα. Ένα βλήμα κτυπά τον μεσαίο πύργο του των 11 ιντσών και τον κατα­στρέ­φει σκοτώνοντας το πλήρωμά του από 35 άνδρες. Ένα άλλο ξυρίζει τον ιστό του και στέλνει το ιστορικό λάβαρο στον βυθό του Αιγαίου ενώ άλλα διατρυπούν το λεβητο­στά­σιο και τις υπερκατασκευές του πλοίου. Είναι η σειρά του Μπαρμπα­ρόσσα να στραφεί προς βορράν. Σε τρία λεπτά το ακολουθεί και το σχετικά άθικτο Τοργκούτ Ρεϊς. Kαθώς όμως το τελευταίο καλύπτει την υποχώρηση, συγκεντρώνει πάνω του όλα τα πυρά. Οι Έλληνες πυροβολητές με ακρίβεια και ψυχραιμία γυμνασίων στέλνουν την μία πίσω από την άλλη τις οβίδες τους στο πρώην γερμανικό θωρηκτό Βάϊσσενμπουργκ. Η μπροστινή τσιμινιέρα του πέφτει, η πρυμναία γέφυρά του καταστρέφεται και δύο από τα δευτερεύοντα πυροβόλα του ανατινάζονται. Μία οβίδα εκρήγνυται στο λεβητοστάσιό του σκοτώνοντας πολλούς ναύτες και πλημμυ­ρί­ζο­ντάς το. Το κατάστρωμα του γεμίζει τρύπες και στραβωμένα σίδερα και το πλοίο αρχίζει να παίρνει κλίση.

Ο Ραμίζ Μπέης στέλνει σήμα προς τον στόλο του : ” Επιστρέψατε ολοταχώς στα Στενά, έκαστος για τον εαυτό του”. Η μάχη είναι μόλις τριάντα πέντε λεπτών…Ο Κουντουριώτης τώρα δίνει διαταγή για καταδίωξη του εχθρού “πάση δυνάμει”. Ο Αβέρωφ αναπτύσσει πάλι ταχύτητα 23 μιλίων και ξεχύνεται πίσω από τον εχθρό που φεύγει κακήν κακώς. Όμως τα γέρικα θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά δεν μπορούν να ακολουθήσουν παρά τις ηρωικές προσπάθειες των μηχανικών τους, πιάνουν μόλις 15 μίλια. Έτσι ο Αβέρωφ με τον Κουντουριώτη απομένουν μόνοι να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα. Αποδεικνύουν ότι είναι κάτι παραπάνω από ικανοί.

H ναυαρχίδα ελίσσεται διαρκώς σε ζίγκ – ζάγκ ακολουθώντας τα εχθρικά πλοία από μικρή απόσταση και ραίνοντας τα ασταμάτητα με οβίδες. Ο ναύαρχος Ραμίζ, βλέποντας ότι το Τοργκούτ έχει πάρει μεγάλη κλίση από τα νερά που μπήκαν στα ύφαλά του, επιχειρεί να το καλύψει με το δικό του πλοίο. Είναι πραγματικά μία γενναία ενέργεια, αλλά έχει σαν αποτέλεσμα η τουρκική ναυαρχίδα να δεχθεί ένα πραγ­μα­τικό σφυροκόπημα από τα πυροβόλα του Αβέρωφ. Ο πρυμναίος δίδυμος πύργος των 11 ιντσών αχρηστεύεται από ολόσωμο πλήγμα, οι ανελκυστήρες άνθρακος κατα­στρέ­φονται και η τραπεζαρία των αξιωματικών και το αναρρωτήριο ανατινά­ζο­νται. Ένα άλλο βλήμα περνάει στο τορπιλλοστάσιο, σκοτώνει τους χειριστές αλλά σαν από θαύμα οι τορπίλες δεν εκρήγνυνται. Σε όλο αυτό το διάστημα ο Αβέρωφ κτυπιέται από δύο βλήματα των 11 ιντσών από το Μπαρμπαρόσσα που προκαλούν 1 τραυματία και μικρές ζημιές.

Σαράντα πέντε λεπτά κρατάει το μαρτύριο των τουρκικών πλοίων, μέχρι που στις 2 και μισή το μεσημέρι φθάνουν στο καταφύγιο των στενών. Και όπως τα τουρκικά πλοία χανόντουσαν πίσω από το ακρωτήριο της Έλλης, σαν για αποχαι­ρε­τισμό, τα πυροβόλα των 7,5 ιντσών του Αβέρωφ στέλνουν ένα βλήμα να καταστρέψη τον μεσαίο πύργο του Τοργκούτ…

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

O απολογισμός της μάχης ήταν συντριπτικός για τους Οθωμανούς : Το Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα είχε δεχθεί 20 πλήγματα και είχε 75 νεκρούς και 130 τραυματίες, ενώ τα περισσότερα πυροβόλα του ήταν εκτός μάχης. Το Τοργκούτ Ρεϊς είχε σοβαρή εισροή υδάτων και 47 νεκρούς και τραυματίες. Το κεντρικό πυροβολείο του Μεσσουδιέ είχε καταστραφεί ολοσχερώς ενώ είχε 68 απώλειες από το πλήρωμά του. Θα απαιτηθούν εκτεταμένες επισκευές και πάνω από έξι μήνες εργασιών από Γερμανούς τεχνικούς για να γίνει ο Τουρκικός στόλος πάλι αξιόμαχος. Αντιθέτως, από τα 800 συνολικά βλήματα που εκτόξευσαν οι Τούρκοι μόλις τρία έπληξαν τον Αβέρωφ, τα οποία προξένησαν επιφανειακές ζημιές και τρείς τραυματίες από το πλήρωμα (άλλες πηγές λένε μόνο έναν).

Η ελληνική νίκη στην ναυμαχία της Λήμνου είχε σημαντικότατες συνέπειες. Στην Τουρκία κηρύσσεται ημέρα πένθους και η κυβέρνηση Κιαμήλ αναγκάζεται να υπογράψει την συνθήκη ειρήνης με την Ελλάδα. Η παράδοση που θέλει το ελληνικό ναυτικό να μην έχει υποστείλει την σημαία του ποτέ μέσα σε 3.000 και πλέον χρόνια, συνεχίζεται και η απόλυτη κυριαρχία των Ελλήνων στο Αιγαίο που έχει την αρχή της στην Μινωϊκή Κρήτη, αποκαθίσταται πάλι για να παραμείνει αμείωτη μέχρι των ημερών μας. Αυτή η κυριαρχία ήταν που παγίδεψε ολόκληρη την 8η Στρατιά στην Δαμασκό της Συρίας, στρατιά που προοριζόταν να μεταφερθεί με πλοία για να προστατεύσει την Μακεδονία. Αυτή η κυριαρχία είναι που κάθεται βαρύς βραχνάς σήμερα στους γείτονές μας και προσπαθούν να την αποτι­νά­ξουν ξοδεύοντας δισεκατομμύρια δολάρια σε ναυπηγήσεις σκαφών. Αυτή την κυριαρχία, που προήλθε από την πίστη των απλών ναυτών και του αρχηγού τους στο δίκαιο του αγώνα τους και το ασίγαστο πάθος για να ξεπλύνουν το άγος του ’97.

Σαν ενδεικτικό του υψηλότατου ηθικού των Ελλήνων ναυτών θα αναφέρουμε το παρακάτω σχεδόν απίστευτο περιστατικό: Η πρώτη μετά την μάχη διαταγή του Παύλου Κουντουριώτη ήταν να γίνει αυστηρός ιατρικός έλεγχος στους ναύτες και στους αξιωματικούς, διότι αν και επί του “Αβέρωφ” έπεσαν τρία βλήματα, στο ιατρείο δεν παρουσιάστηκαν τραυματίες. Κατά την ναυμαχία της “Έλλης” υπήρξαν ένας νεκρός και 7 τραυματίες, μερικοί όμως από τους τραυματίες τότε απέκρυψαν τα τραύματά τους για να μην απομακρυνθούν από το πλοίο. Ο Παύλος Κουντουριώτης δεν ήθελε να επαναληφθεί το ίδιο και ο ιατρικός έλεγχος του πληρώματος αποκάλυψε επί του Αβέρωφ 3 τραυματίες (!). Οι λέξεις “ανυπότακτος” και “αντιρρησίας” μάλλον δεν υπήρχαν στα λεξικά του 1912…
Καλό είναι να έχουμε πάντα στον νου αυτό που είπε ο φιλόσοφος Τζώρτζ Σανταγιάννα : “Εκείνοι που δεν θυμούνται το παρελθόν θα υποχρεωθούν να το ξαναζήσουν”.

Από το μεγάλο Αγγλικό Πρακτορείο ειδήσεων “Central News” διενεμήθη η επόμενη περιγραφή της ναυμαχίας όπως δημοσιεύεται στην εφημερίδα ΕΣΠΕΡΙΝΗ, της Τετάρτης 6 Ιανουαρίου 1913.

Η αγγλική περιγραφή της Ναυμαχίας.

«Καθ’ όλην την νύχτα της Παρασκευής προς το Σάββατον, τουρκικόν καταδρομικόν συνοδευόμενον και παρ’ αντιτορπιλικού, έκαμε αναγνωρίσεις περί την είσοδον των Δαρδανελίων αναζητούν τον ‘ελληνικόν στόλον, ο οποίος όμως ευρίσκετο εν αναμονή κεκρυμμένος εις Λήμνον.

Τα δύο ελληνικά ανιχνευτικά, τα οποία εφρούρουν παρά την είσοδον με φανούς εσβεσμένους ώστε να μη τα διακρίνει το Τουρκικόν καταδρομικόν, ανεκοίνωσαν διά του ασυρμάτου τα συμβαίνοντα εις την ελληνικήν ναυαρχίδα. ‘Οταν το τουρκικόν καταδρομικόν πεισθέν τελείως εκ της αναγνωρίσεως την οποίαν ενήργησεν, ότι ο ελληνικός στόλος δεν υπήρχεν ουδαμού, αποπλεύσας προφανώς εις καταδιώξιν του τολμηρού “Χαμηδιέ” το οποίον τρεις ημέρας πρότερον είχε βομβαρδίσει την Σύρον, ανήγγειλεν εις τον εντός των στενών Τουρκικόν στόλον, ότι ο Ελληνικός δεν διεκρίνετο πουθενά και ως εκ τούτου την επομένην πρωίαν όλη η Τουρκική αρμάδα έκαμε την εμφάνισίν της πρό των Δαρδανελλίων.

Ολίγον κατόπιν η αρμάδα συνισταμένη εκ των θωρηκτών “Τουργούτ Ρέις”, “Βαρβαρόσσας”, “Μεσσουδιέ”, “Ασσάρι-Τεφήκ” και του καταδρομικού “Μετζητιέ” μαζύ με 13 άλλα αντιτορπιλλικά και τορπιλλοβόλα, αφήκε δια πρώτην φοράν την σκέπην των φρουρίων και έπλευσε βορειοδυτικώς προς την ‘Ιμβρον, είτα δ’ έστρεψε πρώραν προς νότον προς την Λήμνον. Ηγουμένων των θωρηκτών “Τουργούτ-Ρέις” και “Βαρβαρόσσας”, των λοιπών αποτελεσάντων την δευτέραν γραμμήν, ο Τουρκικός στόλος έφθασε εις σημείον τι νοτιοδυτικώς της Τενέδου, όταν ο Ελληνικός στόλος αφήκε το αγκυροβόλιόν του πλέων προς συνάντησιν του εχθρού.

Ο ‘Ελλην ναύαρχος κ. Κουντουριώτης διά σήματος από της ναυαρχίδος του ανεκοίνωσεν εις τα επιτελεία και τα πληρώματα ότι “το παν εξαρτάται εκ του αποτελέσματος της σημερινής ημέρας δια την αγαπημένην πατρίδα. Φανήτε λέοντες”. Τα τέσσερα Ελληνικά θωρηκτά “ΑΒΕΡΩΦ”, “ΥΔΡΑ”, “ΣΠΕΤΣΑΙ” και “ΨΑΡΑ” απετέλεσαν την πρωτοπορείαν με οκτώ ανιχνευτικά και αντιτορπιλικά τον “ΛΕΟΝΤΑ”, τον “ΠΑΝΘΗΡΑ”, τον “ΙΕΡΑΚΑ”, τον “ΑΕΤΟΝ”, την “ΣΦΕΝΔΟΝΗΝ”, την “ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑΝ”, την “ΑΣΠΙΔΑ” και την “ΝΙΚΗΝ” ερχόμενα κατόπιν.

Με πυκνόν μαύρον καπνόν προερχόμενον από τας καπνοδόχους των, ο οποίος ημαύρωσε τον κρυστάλλινον ουρανόν, εκεί όπου η βαθυκύανος θάλασσα του Αιγαίου στίζεται υπό των νήσων της Λήμνου και της Τενέδου, οι στόλοι του Σταυρού και της Ημισελήνου ώρμων κατ’ αλλήλων διεκδικούντας ο εις από τον άλλον την νίκην.

Τα δύο ελληνικά αντιτορπιλλικά “Λέων” και “Ασπίς”, τα οποία είχον διαταγήν να ευρίσκονται εις επαφήν μετά του εχθρού, αλλ’ εκτός βολής πάντοτε, εθεάθησαν διευθυνόμενα προς την ελληνικήν ναυαρχίδα καταδιωκόμενα υπό του καταδρομικού “Μετζητιέ”. Αλλά και τούτο όταν έφθασεν εντός βολής από του ελληνικού στόλου, εσταμάτησε και ανέμενε τα τουρκικά θωρηκτά συνοδευόμενα υπό των δύο καταδρομικών και επτά αντιτορπιλικών, ενεφανίσθησαν και έλαβαν θέσεις πλέοντα παραλλήλως προς τας του ελληνικού στόλου.

Την πρώτην βολήν έρριψαν οι Τούρκοι ακριβώς την 11 και 30′, εξ αποστάσεως εννέα χιλιομέτρων και δύο λεπτά κατόπιν απήντησεν η ελληνική ναυαρχίς. Η μάχη ήρχισεν από της πρώτης στιγμής με πείσμα ασύνηθες, και βρονταί των βαρέων πυροβόλων καθίσταντο από στιγμής εις στιγμήν ισχυρότεραι, όσον το πυρ επυκνούτο επί πλέον καθιστάμενον μάλλον καταστρεπτικόν ως εκ της πλησιεστέρας αποστάσεως. Ο ‘Ελλην ναύαρχος είχε δώσει εκ των προτέρων διαταγάς εις τα τρία άλλα θωρηκτά να φυλάσσουν τάς βολάς των, μέχρις ότου φθάσουν εις απόστασιν εκ της οποίας θα έφερον αποτελέσματα.

Πολλαί οβίδες έπεσαν επί της τουρκικής ναυαρχίδος και του “Βαρβαρόσσα”, αμφότερα δε τα σκάφη επί ώραν ήσαν κεκαλυμμένα υπό καπνού προερχομένου από τας εκρήξεις και την πυρκαϊάν.

Το ταχύ και ευθύ πυρ των Ελλήνων πυροβολητών απεδείχθη κατα­στρεπ­τι­κώτατον διά τους Τούρκους, εις τρόπον ώστε την 12 και 38′ ο εχθρός έκαμε προς δεξιά διευθυνόμενος εν πάση ταχύτητι αλλά και εν μεγίστη αταξία προς τα στενά, καταδιωκόμενος δε υπό των νικητών Ελλήνων.

Ο τουρκικός στόλος οριστικώς και τελεσιδίκως ενικήθη και υπεχώρει εν αναπήρω καταστάσει εκάστου πλοίου χρησιμοποιούντος παν δυνατόν μέσον όπως διαφύγη και φθάση υπό την σκέπην των φρουρίων μόνον δε που και που έβαλον με τα τηλεβόλα της φυγής.

Η ελληνική ναυαρχίς ηγείτο της καταδιώξεως, αναπτύσσουσα όλην αυτής την ταχύτητα και βάλλουσα διαρκώς, με καταστρεπτικά δε αποτελέσματα, κατά των υποχωρούντων τουρκικών πλοίων, τα οποία, τώρα πλέον έτρεχαν απηλπισμένα ποίον να πρωτοφθάση τα στενά. Μετά καταδίωξιν δίωρον τα τουρκικά πλοία κακώς έχοντα έφθασαν εις Δαρδανέλια διαφυγόντα την πλήρη καταστροφήν χάρις μόνον εις την προστασίαν των φρουρίων της ξηράς.
Η σπουδαιότης των ζημιών ας υπέστη ο εχθρός, αποδεικνύεται εκ της αξιοθρηνήτου αδυναμίας του να επιχειρήση σύγχρονον, έστω και υποχωρητικήν επίθεσιν κατά της ελληνικής ναυαρχίδος, η οποία ένεκα της διαφοράς της ταχύτητός της από τ’ άλλα ελληνικά θωρηκτά, κατεδίωκε κυριολεκτικώς μόνη επί μίαν και ημίσειαν ώραν, ολόκληρον τον τουρκικόν στόλον, μέχρις ότου έφθασεν εις ακτίνα βολής από των φρουρίων.»

Ο Άγγλος ανταποκριτής τονίζει τις μεγάλες υλικές ζημιές, του τουρκικού στόλου και γράφει ότι « … αυτές μπορούν να συγκριθούν μόνον προς την ζημίαν του ηθικού η οποία κατεμαρτυρήθη εκ της ατάκτου υποχωρησεώς των η οποία μικρόν και κατ’ ολίγον εξελίχθη εις πανικόν, καθ’ ον ο καθείς προσεπάθει να σώση τον εαυτόν του.»