Αφοί Μανάκια: οι πρωτοπόροι κινηματογραφιστές & φωτογράφοι των Βαλκανίων

Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες το βιβλίο-λεύκωμα του Αλέξανδρου Τζιόλα με γενικό τίτλο : «Η Ιστορία με τον φακό του Γιάννη & του Μίλτου ΜΑΝΑΚΙΑ» και με υπότιτλο : ΙΩΑΝΝΙΝΑ-ΠΙΝΔΟΣ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ-ΓΡΕΒΕΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, διαστάσεων σελίδας 27x32 εκατ. Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει εξ αρχής την έκδοση ‘‘Συλλεκτική’’ καθότι, όπως φαίνεται, αφορά σε μία συλλογή φωτογραφιών & εικόνων από το έργο των πρωτοπόρων κινηματογραφιστών των Βαλκανίων και δεν προβλέπει να κάνει άλλη έκδοση. Είναι γεγονός ότι πέρασαν αρκετά χρόνια από την τελευταία έκδοση, αφιερωμένη στους αδελφούς Μανάκια και αν ενθυμούμαι καλά η τελευταία έκδοση, αφιερωμένη στο έργο τους, έγινε το 1997 την χρονιά «Θεσσαλονίκη : Πολιτιστική Πρωτεύουσα», η οποία έχει ήδη εξαντληθεί.

Η Ελλάδα περίμενε χρόνια να έρθουν ξανά οι ΜΑΝΑΚΙΑ στην επικαιρότητα, τη στιγμή που γείτονες χώρες πραγματοποιούν δραστηριότητες στο όνομά τους! Είναι εξ άλλου, τώρα και τα γεγονότα στην περιοχή μας. Καλύτερη χρονική σύμπτωση και καλύτερη αναγνώριση του έργου τους, δύσκολα θα υπάρξει από αυτή που γίνεται σήμερα από το βιβλίο του Αλέξανδρου Τζιόλα των 130, γεμάτων φωτογραφιών, σελίδων του. Το βιβλίο πραγματοποιεί μία βαθιά βουτιά-τομή στο εκτενές έργο των Αφων Μανάκια και φέρνει στο φως ανέκδοτες φωτογραφίες και αποσπάσματα των ταινιών τους, που μέχρι τώρα στο σύνολό τους ήταν χαμένα. Ως γνωστόν οι ΜΑΝΑΚΙΑ έδρασαν στα Κεντρο·Δυτικά Βαλκάνια από το 1895 μέχρι το θάνατό τους (1954 & 1964) σε μία διαρκώς ταραγμένη γεωγραφικά περιοχή και έχουν στο ενεργητικό τους, σε όλα αυτά τα χρόνια, μία ατέλειωτη και ακατάπαυστη δραστηριότητα στον χώρο της φωτογραφίας & του κινηματογράφου. Ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων και οι διασημότεροι φωτογράφοι στις αρχές του 1900 σε όλα τα Βαλκάνια.

Σήμερα θεωρούνται θρύλοι!

Ο συγγραφέας μας προετοιμάζει ήδη από το εξώφυλλο του βιβλίου ότι «Tο όνομα ΜΑΝΑΚΙΑ ηχεί παράξενα. Δεν προσφέρεται για επιφανειακή, πρόχειρη προσέγγιση.  Η πρώτη επαφή μαζί του σε εντυπωσιάζει. Το ταξίδι μαζί τους σε συναρπάζει». Και πραγματικά ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ ! Μας εντάσσει στον χρόνο, με μία ιστορική παράθεση των γεγονότων σε κείμενο, που κάθε φορά αντιστοιχείται σε πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό του Γιάννη & του Μίλτου. Αναφέρει χαρακτηριστικά : «Τα πυκνά γεγονότα της ιστορίας, οι συγκυρίες της εποχής, οι περιπέτειες των ανθρώπων, τα πανέμορφα σκηνικά, οι γωνίες λήψης, το βάθος πεδίου, τα οξεία βλέμματα των προσώπων, οι χαμένες copies και οι διασκορπισμένες άγνωστες φωτογραφίες τους, δημιουργούν για τα Αδέλφια Μανάκια έναν θαυμασμό και μία προσμονή αναζήτησης, που παραμένει αναλλοίωτη εδώ και 100 χρόνια». Ονομάζει αυτόν τον τρόπο παρουσίασης «φωτογραφημένη ιστοριογραφία». Με τον ίδιο πρωτότυπο τρόπο έχει δομήσει και τις προηγούμενες τρεις εκδόσεις του. Ο σκηνοθέτης Κ. Κουτσομύτης όταν παρουσίασε ένα από τα βιβλία του (τα ΟΡΟΣΗΜΑ το 2008) χαρακτήρισε τον τρόπο «εκπληκτικά κινηματογραφικός σε χαρτί!».

Όλα αποτυπώνονται πάνω στο έργο τους, που παρουσιάζει συνοπτικά το βιβλίο :

(1). Επιλέγονται οι πιο αντιπροσωπευτικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες πρωτόγνωρης για την εποχή τους σκηνοθεσίας, λήψης και ποιότητας,

(2). Παρουσιάζονται αποσπάσματα από τις πρώτες ταινίες που γυρίστηκαν στα Βαλκάνια, που μέχρι σήμερα ήταν στην αφάνεια. Οι περισσότερες είναι μεγάλης Εθνικής Σημασίας.

(3). Αποκαλύπτονται στοιχεία για το έργο τους, που μέχρι σήμερα δεν είχε ταυτοποιηθεί από κανέναν ότι ανήκει στου Αφους Μανάκια. Το υλικό αυτό αφορά τον Μακεδονικό Αγώνα, την Θεσσαλονίκη αλλά και περιοχές & πρόσωπα της Ηπείρου και της ευρύτερης Δυτικής Μακεδονίας (περιοχές και χωριά της Ελλάδας, των Σκοπίων & της Αλβανίας σήμερα),

(4). Οι Μακεδονομάχοι, η Επανάσταση των Νεότουρκων στο Μοναστήρι, η επίσκεψη του σουλτάνου το 1911 στη Θεσσαλονίκη και στο Μοναστήρι, ο δολοφονημένος Μητροπολίτης Αιμιλιανός, ο διάδοχος Κωνσταντίνος στο Μοναστήρι, η παρέλαση Βασιλιά και στρατού στη Θεσσαλονίκη το 1912, ο πρίγκηπας των Σέρβων Καραγεόργεβιτς, ο Α΄ Πόλεμος ακόμη και ο Τίτο (σε πρόσφατη φωτογράφιση του Μίλτου) έρχονται με εκπληκτική ζωντάνια στην επικαιρότητα.

(4). Στην έκδοση αναδύεται ένα πρωτότυπο υλικό για έρευνα και περαιτέρω ιστορική επεξεργασία. Οι πανοραμικές φωτογραφίες από την πόλη των Ιωαννίνων, των Γρεβενών, του Μοναστηρίου αλλά και άλλες και από τα Βλαχοχώρια της Μακεδονίας και της Ηπείρου (Μοσχόπολη, Μεγάροβο, Κρούσοβο, Μηλόβιστα, Αχρίδα, Σαμαρίνα, Συράκο, Λάιστα, Μέτσοβο κλπ), όλες σε πρώτη παγκόσμια προβολή/δημοσιότητα μαζί με την κρυφή υπογραφή του Γ. Μανάκια και τις άγνωστες CardPostals,  αφήνουν τον αναγνώστη έκπληκτο.

Οι φωτογραφίες προσώπων ή οικογενειών, με την αναγνωρισμένη ομορφιά & την σκηνοθεσία των Αφων Μανάκια (κυρίως του Γιάννη), αποτυπώνουν με χαρακτηριστικό τρόπο την Αρχοντιά του Έλληνα της Ηπείρου και της Μακεδονίας εκείνης της εποχής. Η κινηματογραφική αυτή εικονική-φωτογραφική περιπλάνηση μας βοηθά να κατανοήσουμε περισσότερο τις ανθρώπινες σχέσεις, τις εξελίξεις, την οργάνωση της οικογένειας και της κοινωνίας, την προαγωγή της τεχνολογικής ή πνευματικής εξέλιξης, την εθνική αντιπαλότητα, τα παιχνίδια στρατηγικής των πολιτικών ή εθνικών ηγεσιών Ευρώπης και Βαλκανίων, την εθνική ολοκλήρωση των κρατών του Βαλκανικού χώρου, τις ενυπάρχουσες ακόμη ιστορικές αντιθέσεις αλλά και μελλοντικές προθέσεις, την συμμετοχή των κοινωνιών και των ανθρώπων, την παρακολούθηση του κοινωνικού γίγνεσθαι, την επίκληση της αισθητικής και της τέχνης, στις βάρβαρες συνθήκες των πολέμων και των διωγμών. Στις εικόνες αυτές κυριαρχεί η αποτύπωση της θέλησης του πλήθους, η έλευση του Λαού στο προσκήνιο, οι προσωπικοί χαρακτήρες, η οικογένεια, η αγάπη για την ζωή και τη Ελευθερία.

Ο Γιάννης και ο Μιλτιάδης Μανάκιας, γεννημένοι στην Αβδέλλα Γρεβενών το 1878 και 1881, φέρνουν μετά από 100+ χρόνια τους πρωταγωνιστές των Βαλκανίων ξανά στο προσκήνιο. Η έκδοση αυτή, που φέρει στη δημοσιότητα άγνωστο ιστορικό υλικό τους, εξυψώνει το έργο τους στην ιστορία και στον πολιτισμό της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανικών κοινωνιών. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος τους τίμησε γυρίζοντας την ταινία του “Το Βλέμμα του Οδυσσέα” λέγοντας για τα δύο αδέλφια «θεωρώ ότι είναι η ώρα να γίνει ευρύτερα γνωστό ότι το βλέμμα τους ήταν το πρώτο βλέμμα μέσα από την κάμερα σε αυτή την ταραγμένη περιοχή των Βαλκανίων». Το βιβλίο του Αλεξ. Τζιόλα, πιστά υπηρετεί ακριβώς αυτό τον σκοπό. Απομένει και η ανταπόκριση της γενέτειρας πατρίδας τους και της χώρας τους.-

_____________________________________

Παρακάτω είναι τα κείμενα που αναγράφονται στο εξώφυλλο και στο εσώφυλλο του βιβλίου για διευκόλυνση πιθανής αναπαραγωγής.

Οπισθόφυλλο :

Tο όνομα ΜΑΝΑΚΙΑ ηχεί παράξενα. Δεν προσφέρεται για επιφανειακή, πρόχειρη προσέγγιση.

Η πρώτη επαφή μαζί του σε εντυπωσιάζει. Το ταξίδι μαζί τους σε συναρπάζει.

Τα πυκνά γεγονότα της ιστορίας, οι συγκυρίες της εποχής, οι περιπέτειες των ανθρώπων, τα πανέμορφα σκηνικά, οι γωνίες λήψεις, το βάθος πεδίου, τα οξεία βλέμματα των προσώπων, οι χαμένες copies και οι διασκορπισμένες άγνωστες φωτογραφίες τους, δημιουργούν για τα Αδέλφια Μανάκια έναν θαυμασμό και μία προσμονή αναζήτησης, που παραμένει αναλλοίωτη εδώ και 100 χρόνια.

Τα συστατικά στοιχεία της προσωπικότητας τους και του έργου τους συμπυκνώνονται στο μύνημα “η εργασία ξεπερνάει τα πάντα - Omnia Labor Vincit” που ήταν γραμμένο πάνω στην πρώτη κάρτα του Γιάννη, όταν το 1898 τη μοίραζε στα Γιάννενα σαν “Φωτογράφος-Ζωγράφος”.  Έκτοτε η πορεία τους ήταν τόσο συγκλονιστική όσο και η πολυτάραχη πορεία των ανθρώπων, των κοινωνιών και των εθνών, που έζησαν στα Κεντρο•Δυτικά Βαλκάνια στις αρχές του 20ου αιώνα.

Όλα αποτυπώνονται πάνω στο έργο τους : στις περισσότερες από 18.000+ ασπρόμαυρες φωτογραφίες εκπληκτικής σκηνοθεσίας, λήψης και ποιότητας που τράβηξαν σε 125 διαφορετικά μέρη και στις 67 γνωστές, προς το παρόν, ταινίες κινηματογράφου που διασώθηκαν στα αρχεία των κρατών των Βαλκανίων αλλά και σε όσες επι πλέον πουλήθηκαν απο τους ίδιους σε τρίτους κατα παραγγελία.

Ο Γιάννης και ο Μίλτος Μανάκιας, γεννημένοι στην Αβδέλλα Γρεβενών το 1878 και 1881, σαν φωτογράφοι αλλά και σαν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων, αποτυπώνουν στο έργο τους την εξέλιξη των τοπικών κοινωνιών, των οικονομιών, των ανθρώπων, των μικρών και μεγάλων κοινωνικών ομάδων, των ατόμων ξεχωριστά με την δική τους ομορφιά και αίγλη, όπως ζούσαν και αναπτύσσονταν εκείνη την περίοδο.

Όσα, από τα γεγονότα και τα πρόσωπα, αποτυπώθηκαν από το φακό των Αφών Γιάννη και Μιλτιάδη Μανάκια αποδίδουν με τον πλέον ιδανικό και ζωντανό τρόπο την κάθε περίοδο στην οποία και φωτογραφήθηκαν. Η κινηματογραφική αυτή εικονική-φωτογραφική περιπλάνηση μας βοηθά να κατανοήσουμε περισσότερο τις ανθρώπινες σχέσεις, τις εξελίξεις, την οργάνωση της οικογένειας και της κοινωνίας, την προαγωγή της τεχνολογικής ή πνευματικής εξέλιξης, την εθνική αντιπαλότητα, τα παιχνίδια στρατηγικής των πολιτικών ή εθνικών ηγεσιών Ευρώπης και Βαλκανίων, την εθνική ολοκλήρωση των κρατών του Βαλκανικού χώρου, τις ενυπάρχουσες ακόμη ιστορικές αντιθέσεις αλλά και μελλοντικές προθέσεις, την συμμετοχή των κοινωνιών και των ανθρώπων, την παρακολούθηση του κοινωνικού γίγνεσθαι, την επίκληση της αισθητικής και της τέχνης, στις βάρβαρες συνθήκες των πολέμων και των διωγμών. Στις εικόνες αυτές κυριαρχεί η αποτύπωση της θέλησης του πλήθους, η έλευση του Λαού στο προσκήνιο, οι προσωπικοί χαρακτήρες, η οικογένεια, η αγάπη για την ζωή και τη Ελευθερία.

Ο Γιάννης και ο Μιλτιάδης Μανάκιας συμβάλλουν, με την υψηλή αισθητική και φέρνουν μετά από 100 χρόνια τους πρωταγωνιστές των Βαλκανίων στο προσκήνιο. Η έκδοση αυτή έχει σαν σκοπό να φέρει στη δημοσιότητα άγνωστο ιστορικό υλικό τους, αναγνωρίζοντας  το έργο τους στην ιστορία και στον πολιτισμό των κοινωνιών των Βαλκανίων.

_______________________________________________

Λίγα λόγια για τους Αφους Μανάκια (Εσώφυλλο) :

O Γιάννης & ο Μίλτος ΜΑΝΑΚΙΑΣ ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων και οι διασημότεροι φωτογράφοι στις αρχές του 1900 σε όλα τα Βαλκάνια.

Κατάγονταν από την Αβδέλλα Γρεβενών και έδρασαν σε όλη την περιοχή των Κεντρο•Δυτικών Βαλκανίων επι 50 σχεδόν χρόνια. Ιθύνων νους και πρωτοπόρος ήταν ο Γιάννης (1878-1954) δάσκαλος καλλιγραφίας-ζωγραφικής στο επάγγελμα και μετέπειτα φωτογράφος & κινηματογραφιστής.

Τον ακολούθησε ο Μίλτος (1880-1964) σε όλη την σπουδαία τους κοινή συνεργασία. Ήταν γόνοι πλούσιας οικογένειας. Ο παππούς τους ήταν έμπορος και εισπράκτορας φόρων.  Το δικαίωμα αυτό μεταβίβασε και στον πατέρα τους. Από τους τόκους και την εμπορική κίνηση ζωικού και χρηματικού κεφαλαίου, που έκανε μέχρι το 1920, βρέθηκαν με μεγάλη κινητή και ακίνητη περιουσία. Ολη την επένδυσαν στη δουλειά τους, όπου βέβαια και την έχασαν, όταν κάηκε ο πρώτος κινηματογράφος τους στο Μοναστήρι το 1939.

Ξεκίνησαν το1898 από τα Γιάννενα αλλά το 1906 μετακόμισαν και εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι. Τράβηξαν 18.000+ αριθμό φωτογραφιών και περίπου 8.000 μ. films. Οι περισσότερες φωτογραφίες εκείνης της εποχής άρτιας αισθητικής και λήψης είναι δικές τους. Διέτρεξαν όλη την ευρύτερη περιοχή και έχουν φωτογραφίσει επισήμους, αξιωματούχους, βασιλείς, κοινωνικές ομάδες και πρόσωπα ξεχωριστά, χωριά και ιστορικά γεγονότα μεγάλης ιστορικής σημασίας. Κάρτες και φωτογραφίες τους βρίσκονται σε όλο των κόσμο. Το αρχείο τους λέγεται ότι είναι ατελείωτο. Την 26 Αυγούστου 1921 λειτουργούν στο Μοναστήρι τον πρώτο κινηματογράφο (θερινό στην αρχή με 180 θ.) ενώ το 1923 κτίζουν και το κτίριο με 373 θ. στην πλατεία και 111 θ. στον εξώστη. Οι “Υφάντρες” είναι η πρώτη ταινία που γυρίστηκε στα Βαλκάνια και είναι δική τους.

Ο Γιάννης το 1941 μετακόμισε οριστικά στη Θεσσαλονίκη όπου και πέθανε ασκώντας το επάγγελμα του φωτογράφου στην παραλία της πόλης.   Ο Μίλτος παρέμεινε στο Μοναστήρι όπου και πέθανε το 1964.